Συμβουλές για τον μήνα Ιανουάριο

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

Καλή Χρονιά συνάδελφοι, με υγεία, τύχη για να κερδίσουμε το φλουρί στις πίττες που θα κόψουμε στους Μελισσοκομικούς Συλλόγους που ανήκει ο καθένας και πολλά μέλια. Ο Ιανουάριος ή Γενάρης, πρώτος μήνας του έτους, έχει μια ιστορία που ξεκινάει από τα χρόνια του δεύτερου βασιλιά της Ρώμης Νουμά Πομπίλιου (715-672π.Χ.), ενώ η 1η Ιανουαρίου ορίσθηκε ως ημέρα Πρωτοχρονιάς από το έτος 153 π.Χ. και από το 10ο αιώνα μ.Χ. καθιερώθηκε βαθμιαία ως αρχή του πολιτικού έτους σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο Ιανουάριος οφείλει την ονομασία του στο διπρόσωπο θεό των Ρωμαίων Ιανό (Janus), θεό των θεών και πρώτο βασιλιά του Λατίου, του οποίου η λατρεία γινόταν με γιορτές, τελετές στις οποίες υπήρχε παλλαϊκή συμμετοχή. Απομεινάρια αυτών των εορτών από τα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας είναι πολλά έθιμα που σχετίζονται με τις σημερινές ΄΄πρωτοχρονιάτικες γιορτές΄΄, κυρίως στα χωριά της Θεσσαλίας, της Ηπείρου, της Μακεδονίας, και της Θράκης, γνωστές με διάφορες τοπικές ονομασίες: Ρογκατσάρια, Ανακατωσάρια, Λιγουτσιάρια, Μπαμπαλιούρια, και άλλα που είναι έθιμα αποκλειστικά κτηνοτροφικών ομάδων και πληθυσμών των παραπάνω γεωγραφικών διαμερισμάτων. Ο Ιανουάριος είναι ο μήνας του προγραμματισμού, της αποθήκης, και των πρώτων επιθεωρήσεων. Προγραμματίζουμε για το πώς θα ενεργήσουμε κατά την νέα μελισσοκομική χρονιά, πως θα κινηθούμε, σε ποιες ανθοφορίες θα κόψουμε παραφυάδες, πότε θα μεταφέρουμε τα μελίσσια μας, ποιες περιοχές θα επισκεφθούμε και ποιους μήνες, πως θα κάνουμε τα μελίσσια μας περισσότερο παραγωγικά, πότε θα κάνουμε τις προληπτικές επεμβάσεις για τις ασθένειες, πότε θα ενώσουμε τα αδύνατα ή μικρά μελίσσια μας, πότε θα συλλέξουμε γύρη και πότε βασιλικό πολτό, πότε θα κάνουμε τις τροφές αλλά και τις εναλλακτικές ημερομηνίες και λύσεις.
Δεν κάνει καλό σε κανέναν μελισσοκόμο να βαδίζει στην τύχη, πάντα κάνουμε ένα πρόγραμμα και το τηρούμε όσο αυτό είναι δυνατόν. Επίσης με την αρχή του ότι η γνώση είναι δύναμη, ο μελισσοκόμος θα πρέπει να εκσυγχρονίζεται και να νοιώθει δυνατός όσο γίνεται περισσότερο πλουτίζοντας τις γνώσεις του. Υπάρχουν άριστα μελισσοκομικά βιβλία μεγάλων και καταξιωμένων, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό Ελλήνων επιστημόνων–συγγραφέων, δύο προς το παρόν σημαντικά μελισσοκομικά περιοδικά και ο παγκόσμιος ιστός με πολλές πληροφορίες για τη μέλισσα. Ό σύγχρονος μελισσοκόμος διαβάζει, και διαβάζει πολύ, όλα αυτά που αφορούν την μελισσοκομία και τα γύρω από αυτήν.
Στην αποθήκη οι εργασίες, αρχίζουν με το συμμάζεμα της, ντανιάζουμε τα πατώματα και τις γονοφωλιές αφού πρώτα τα απολυμάνουμε. Τα καίμε με το φλόγιστρο, μετά τα ξύνουμε, τα απολυμαίνουμε, τα βάφουμε, τα στεγνώνουμε και τα τοποθετούμε το ένα πάνω στο άλλο σε ντάνες 8 ή 10 μαζί. Τοποθετούμε τις κηρήθρες ξεχωριστά τις σκουρόχρωμες από τις άσπρες πάλι σε πατώματα και τις ντανιάζουμε και αυτές. Μαύρες κηρήθρες ξεχωρίζονται και απομακρύνονται ή λιώνονται. Απολυμαίνουμε όλα τα μελισσοκομικά μας εργαλεία με βραστό νερό. Αν έχουμε πάρει καινούργιες κυψέλες, τις πυροσφραγίζουμε, τις λαδώνουμε, μετά τις στοκάρουμε και τρίβουμε, τις βάφουμε, κατόπιν τις αρματώνουμε(περνάμε τα κλειδιά) και τις ντανιάζουμε για να τις έχουμε έτοιμες προς άμεση χρήση. Τα πλαίσια τα καρφώνουμε και περνάμε τα σύρματα, αφού τα τεντώσουμε τα τοποθετούμε στα πατώματα.
Οι πρώτες επιθεωρήσεις αρχίζουν από τις Αλκυονίδες ημέρες, τότε ο καιρός το επιτρέπει, η θερμοκρασία αναβαίνει πάνω από τους 14ο Κελσίου για κάποιες ημέρες, που πρέπει να εκμεταλλευτούμε για να μην κάνουμε ζημιά στα μελίσσια μας. Κατ’ αρχάς ελέγχουμε όλες τις κυψέλες μας εξωτερικά αν είναι στερεωμένες κανονικά και δεν έχουν μετακινηθεί από δυνατούς ανέμους, βροχή, ζώα κλπ. Προσέχουμε οι κυψέλες να έχουν κλίση προς τα εμπρός, για να μην μαζεύουν μέσα νερά από βροχές αλλά και να διευκολύνουμε τις μέλισσες να πετάνε πιο εύκολα έξω τα νεκρά σώματα των γερασμένων μελισσών. Επίσης αν δούμε στις σανίδες απογειώσεως μουμιοποιημένες προνύμφες μελισσών να ξέρουμε ότι το μελίσσι αυτό έχει ασκοσφαίρωση και πρέπει να το ενισχύσουμε με πληθυσμό από ένα άλλο δυνατό, αφού πρώτα απομακρύνουμε τις κηρήθρες που προσβλήθηκαν και κάψουμε τις μούμιες. Μέλισσες που σέρνονται έξω από την κυψέλη με κομμένα, ασύμμετρα ή τσαλακωμένα φτερά, μικρόσωμες νεαρές και με πρόβλημα στα πόδια, τότε είναι σίγουρο πως η βαρρόα …δεν μας ξέχασε όπως ελπίζαμε. Κάνουμε καταπολέμηση αμέσως. Ακόμη αν οι μέλισσες που ευρίσκονται στο έδαφος μπροστά στην κυψέλη είναι κουλουριασμένες και δεν μπορούν να πετάξουν όταν τις ενοχλούμε, τότε πρέπει να στείλουμε μερικές για εξέταση στο πλησιέστερο Μελισσοκομικό Κέντρο, πιθανόν να έχουν τραχειακή ακαρίαση. Εφαρμόζουμε την θεραπεία σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του Μελισσοκομικού Κέντρου. Επίσης η νοζεμίαση όταν μας χτυπήσει βλέπουμε εξωτερικά στην κυψέλη και στο καπάκι, κίτρινα, καφέ και μαύρα στίγματα. Αν τα στίγματα είναι σε σχήμα σταγόνας που τρέχει σε υγρή κατάσταση, ακόμη αν δούμε μέλισσες να αφήνουν με το πίσω μέρος του σώματός τους τα σημάδια και με κοιλιά φουσκωμένη πιθανόν να είναι στο αρχικό στάδιο της δυσεντερίας που εκδηλώνεται με διάρροια, αμέσως στέλνουμε δείγματα μελισσών για εξέταση. Εφαρμόζουμε θεραπεία. Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση κατά την επιθεώρηση εξωτερικά των κυψελών μας να δούμε περιττώματα ή κόπρανα ποντικιών πάνω στις σανίδες προσγειώσεων. Ψάχνουμε διεξοδικά την κυψέλη μέχρι να βρούμε και να εξοντώσουμε τον ποντικό, αν όχι θα μας κάνει ζημιά στο μελίσσι τρώγοντας τις κηρήθρες και όχι μόνον.
Μετά την εξωτερική επιθεώρηση (θερμοκρασία 13ο Κελσίου και πάνω) ανοίγουμε τα καπάκια των κυψελών, η πρώτη μας κίνηση είναι:
-Να σηκώσουμε τα μαξιλαράκια ή τα κηρόπανα και να ελέγξουμε τις ποσότητες ζαχαροζύμαρου και γυρεόπιττας που υπάρχουν πάνω στους κηρηθροφορείς. Αν τα κατανάλωσαν τοποθετούμε καινούργια. Όταν αφήνουμε πολλά μέλια και δεν ταΐζουμε, ελέγχουμε για ύπαρξη τροφών δίπλα στον γόνο, μεταφέροντας τα απομακρυσμένα ακριανά πλαίσια με το μέλι και από τις δύο πλευρές του γόνου αφαιρώντας τις ενδιάμεσες άδειες κηρήθρες, διότι άμα τελειώσουν οι τροφές που ευρίσκονται στα στεφανώματα, με το κρύο, δεν απομακρύνονται από το γόνο και κινδυνεύουν άμεσα από την πείνα.
-Να καθαρίσουμε τον πάτο της κυψέλης και απελευθερώσουμε την είσοδο.
-Προσέχουμε για την ύπαρξη αυγών, γόνου και πληθυσμού, καλό είναι να καταγράφονται και να αντιπαραβάλλονται μετά από κάθε επιθεώρηση για να βλέπουμε την πρόοδο του κάθε μελισσιού. Ο γόνος αυτόν τον μήνα απλώνεται σαν μπάλωμα σε ένα-δύο πλαίσια στα περισσότερα μελίσσια και καθώς οι μέρες μεγαλώνουν και ο καιρός περνά αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς. Βέβαια υπάρχουν και πολύ δυνατά μελίσσια που ο γόνος τους έχει απλώσει σε δύο-τρία πλαίσια από άκρη σε άκρη με πολύ πληθυσμό, αυτά που ευρίσκονται σε νότιες περιοχές της χώρας μας, και που μπήκανε στον χειμώνα από το φθινόπωρο δεκαρισμένα και όχι μόνον.
-Τα δυνατά μελίσσια ενισχύουν με γόνο και πληθυσμό κάποια αδύνατα, για να ξεπεράσουν τους επόμενους δύο δύσκολους μήνες ανώδυνα, γιατί είναι επικίνδυνο να χαθούν. Τα αδύνατα μελίσσια όμως μπορούμε να τα συνενώσουμε για να μεγαλώσουν τον πληθυσμό τους και να σωθούν.
Οι επιθεωρήσεις που γίνονται με θερμοκρασίες κάτω από 14ο Κελσίου πρέπει να είναι:
-Γρήγορες και με ουσία, Αν φυσά τοποθετούμε το καπάκι όρθιο από την πλευρά που φυσά για να κόβει τον αέρα.
-Σηκώνουμε με προσοχή το μισό σκέπασμα από εμπρός προς τα πίσω και ελέγχουμε για την τροφή, αν πρέπει να βάλουμε, τότε το κάνουμε αφού διπλώσουμε προς τα πίσω το μισό μόνον σκέπασμα.
-Δεν μετακινούμε πλαίσια με γόνο, αλλά υπολογίζουμε τον πληθυσμό κοιτώντας από πάνω ανάμεσα από τα πλαίσια, πόσα διαστήματα μέλισσας είναι γεμάτα.
-Τοποθετούμε διαφράγματα για να περιορίσουμε τον χώρο στα μελίσσια μας που είναι μικρά, για εξοικονόμηση ενέργειας, τροφών και φθοράς μελισσών.
-Τις κηρήθρες που είναι καιρό μέσα στις κυψέλες και δεν έχουν σφραγισμένα μέλια, τις ελέγχουμε, αν πέφτουν σταγόνες τότε τις απομακρύνουμε γιατί το πιθανότερο είναι να τράβηξε υγρασία. Υπάρχει ακόμη η περίπτωση αυτό το μέλι να ξίνισε.
-Αποφεύγουμε την υγρασία μέσα στην κυψέλη μόνον με έναν τρόπο, ανοίγουμε και τα 4 παράθυρα του καπακιού.

ΑΜΥΓΔΑΛΙΑ 
Η εποχή άνθησης της Αμυγδαλιάς, λόγω των πολλών ποικιλιών, κλιμακώνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, από μέσα Ιανουαρίου(παλιές ποικιλίες) μέχρι και τέλος Μαρτίου(νέες ποικιλίες). Η ανθοφορία της αμυγδαλιάς είναι για το δυνάμωμα των μελισσιών πολύ σημαντική, γιατί την συγκεκριμένη εποχή που γίνεται δίνει πολύ μεγάλη ώθηση στα μελίσσια. Το φυτό προσφέρει σε αφθονία τόσο νέκταρ όσο και γύρη με υψηλή θρεπτική αξία. Το νέκταρ παράγεται όλη ημέρα ενώ η γύρη παράγεται συνήθως τις μεσημεριανές ώρες. Φυτρώνει και μπορούμε να την βρούμε σχεδόν παντού. Τα άνθη της αμυγδαλιάς έχουν μέτρια ως υψηλή συγκέντρωση σε ζάχαρο (20% έως 40%) σε σχέση με άλλα οπωροφόρα. Πολλοί μελισσοκόμοι στις αρχές της άνοιξης, από περιοχές που δεν έχουν αμυγδαλιές, μεταφέρουν τα μελίσσια τους στην αμυγδαλιά. Κάθε χρονιά παρατηρείται μεγάλη κινητικότητα την εποχή που είναι ανθισμένες οι αμυγδαλιές, σχεδόν από όλη την Μακεδονία και Ήπειρο, μελισσοκόμοι παίρνουν τον δρόμο για πιο νότια μέρη που πρωίμησε η αμυγδαλιά για εκμετάλλευση της γύρης με σίγουρη αύξηση του γόνου.
Η ΜΟΥΣΜΟΥΛΙΑ 
Είναι πράγματι ένα πολύ ανθεκτικό αειθαλές φυτό γιατί σε ακραίες καιρικές συνθήκες ανθίζει και ευδοκιμεί σχεδόν σε όλη την Ελληνική και Κυπριακή επικράτεια, γενικότερα δε σε ολόκληρη την λεκάνη της Μεσογείου. Σε μέρη που βρίσκεται σε κάποιο υψόμετρο ανθίζει από μέσα Δεκεμβρίου και η ανθοφορία της κρατά μέχρι και τα μέσα του Ιανουαρίου. Καλό είναι σε μέρη που πέφτει χιόνι να την προστατεύουμε δένοντάς την γύρω-γύρω με ένα χοντρό σχοινί διότι τα κλαδιά της σπάνε πολύ εύκολα. Τα λουλούδια της είναι χρώματος λευκού, πολύ ανθεκτικά στις βροχές και τους κρύους ανέμους του χειμώνα δίνουν πολύ γύρη αλλά και νέκταρ, η ευχάριστη μυρωδιά τους γίνεται αντιληπτή από μεγάλη απόσταση. Υπάρχουν δυο είδη μουσμουλιάς, το είδος που μας ενδιαφέρει άμεσα είναι αυτό που ονομάζεται Ιαπωνική και έχει, τους νόστιμους κίτρινους καρπούς με τα τεράστια κουκούτσια, ώριμα προς το τέλος Απριλίου. Αλλά υπάρχει και η Γερμανική που έχει τους καρπούς της ώριμους μέσα στον Δεκέμβριο. Το χρώμα τους είναι ανοικτό καφέ μα όταν ωριμάσουν γίνεται πιο σκούρο, έχουν πέντε μεσαίου μεγέθους και πολύ σκληρά κουκούτσια αλλά και λίγη σάρκα για φαγητό.
ΔΕΝΔΡΟΛΙΒΑΝΟ 
Ροσμαρίνι, δυοσμαρίνι, αρισμαρές, λιβανόδενδρο, λασμάρι, είναι ονόματα που έχουν δοθεί σε διάφορες περιοχές Ελλάδας και Κύπρου για το δενδρολίβανο. Είναι θάμνος πολυετής με σκληρά σαν βελόνες φύλλα και ανήκει στην ίδια οικογένεια με την λεβάντα, το θυμάρι και τα άλλα σπουδαία μελισσοκομικά φυτά (Labiatae). Το δενδρολίβανο είναι άριστο χειμωνιάτικο μελισσοκομικό φυτό πολύ ανθεκτικό στις άγριες καιρικές συνθήκες, την ίδια ανθεκτικότητα παρουσιάζει και η ανθοφορία του, δεν επηρεάζεται εύκολα από δυνατούς ανέμους ή χαμηλές θερμοκρασίες. Το χιόνι, οι πολλές βροχές και οι πάγοι ελάχιστα το επηρεάζουν, αφού μόλις ανεβεί λίγο η θερμοκρασία κατά τις μεσημεριανές ώρες, τα λουλούδια μπορούν και προσφέρουν γύρη.
ΤΟ ΡΑΔΙΚΙ 
Το βρίσκουμε σε όλη την Ελληνική επικράτεια, με διάφορα κατά τόπους ονόματα όπως: πικρομάρουλο, πίκρα, πικροράδικο, αροδίκι, παπαδούλια, κιχώρι, πικραλίδα κλπ. Ευδοκιμεί σε πεδινές και ημιορεινές δροσερές περιοχές και χωράφια μέτριας γονιμότητας, ξηρικά ή ποτιστικά. Το μέλι του έχει απόχρωση κιτρινωπή με πικρή γεύση. Οι μέλισσες το επισκέπτονται πολύ συχνά τους χειμωνιάτικους μήνες διότι δίνει γύρη - λαμπερού κίτρινου χρώματος - που τόσο την χρειάζονται οι μέλισσες αυτούς τους δύσκολους χειμωνιάτικους μήνες. Για τον άνθρωπο είναι εκλεκτή τροφή. Ωμό ή βραστό τρώγεται με λαδόξιδο συνήθως λόγω της πικρής του γεύσης.

Κωνσταντίνος Μυγδανάλευρος