Συμβουλές για τον μήνα Οκτώβριο

Στην Ελληνική ύπαιθρο οι ανθοφορίες μειώνονται από το τέλος του Οκτωβρίου. Η μείωση αυτή γίνεται αισθητή ανάλογα βέβαια και με το γεωγραφικό διαμέρισμα.
Η Κρήτη, τα νησιά της Δωδεκανήσου, η Πελοπόννησος, οι Κυκλάδες τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου μέχρι την Λήμνο, όπως και στο Ιόνιο μέχρι την Κέρκυρα, σίγουρα αντιμετωπίζουν το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι μελισσοκόμοι των βορειότερων περιοχών της Ελλάδος, όπως η Μακεδονία η Θράκη και η Ήπειρος όπου η σημαντική μείωση των ανθοφοριών αρχίζει και γίνεται αισθητή απ΄ αυτόν τον μήνα. Τα κρύα και τα ξεροβόρια αναστέλλουν τις νεκταροεκκρίσεις σε πολλά φυτά.
Για τους νέους μελισσοκόμους
Η επιλογή κατάλληλης τοποθεσίας για την εγκατάσταση των μελισσιών και πως θα ΄βγει ο χειμώνας χωρίς απώλειες, είναι η έγνοια που πονοκεφαλιάζει πολλούς. Τι πρέπει, σε ποιο σημείο, πως θα τοποθετηθούν, με ποια κατεύθυνση και άλλες ερωτήσεις θα προβληματίζουν πάντα τους νέους συναδέλφους. Στο τέλος η επιβεβαίωση από κάποιον έμπειρο αν είναι όλα σωστά για να μην έχουμε απώλειες και αυτό πονοκέφαλος.
Επιλογή τοποθεσίας
Η επιλογή της τοποθεσίας για την εγκατάσταση των μελισσιών μας σαν σταθερό μας μελισσοκομείο πρέπει να τηρεί τα παρακάτω:
-Να βρίσκεται κοντά στο σπίτι και στην αποθήκη του μελισσοκόμου. Αυτό κάνει εύκολη και οικονομική την μετάβαση και επιστροφή από το μελισσοκομείο.
-Το έδαφος να έχει μικρή κλίση και να είναι στραγγερό.
-Να είναι σε προσήλια τοποθεσία και χωρίς υγρασία.
-Να είναι προφυλαγμένο από τους ισχυρούς βόρειους ανέμους του χειμώνα.
-Να υπάρχει κοντά καθαρό τρεχούμενο νερό.
-Η ύπαρξη στην περιοχή του μελισσοκομείου μας γυρεοδοτικών δένδρων και θάμνων, μέχρι 1500 μέτρα απόσταση είναι καλή.
-Η πρόσβαση να γίνεται χωρίς προβλήματα κατά τους χειμερινούς μήνες(λάσπες, μεγάλες λακκούβες, κλπ)
-Να απέχει 20-25 μέτρα από αγροτικό δρόμο και πάνω από 100 μέτρα από δρόμο ταχείας κυκλοφορίας(εθνικές οδούς)
-Να απέχει αν είναι δυνατόν πάνω από 3 χιλιόμετρα από γειτονικό μελισσοκομείο.
Τα μικρά μελισσοκομεία μπορούν να μεταφερθούν κοντά σε οικισμούς, κοινότητες, δίπλα σε απομακρυσμένες κατοικημένες περιοχές, σε περιαστικά δάση και άλση. Στις παραπάνω περιοχές, υπάρχουν πάντα στις πλατείες κήποι, μπέρκολες, παρτέρια και δέντρα, στα μπαλκόνια των σπιτιών και των πολυκατοικιών γλάστρες με διάφορα λουλούδια που με τις ανθοφορίες τους καλύπτουν σχεδόν τους πρώτους δύσκολους μελισσοκομικούς μήνες του χρόνου (Οκτώβριο, Νοέμβριο).Μπορούμε επίσης να βρούμε απάνεμες, προσήλιες και ζεστές τοποθεσίες στις παρυφές των μεγάλων επαρχιακών πόλεων οι οποίες όμως θα πρέπει να είναι προσπελάσιμες με κάθε μεταφορικό μέσο καθ΄ όλη την χειμερινή περίοδο.
Εργασίες στο μελισσοκομείο
-Αν πρόκειται για σταθερό μελισσοκομείο τοποθετούμε επιθέματα κάτω από τις κυψέλες(παλιά ελαστικά αυτοκινήτων, τούβλα, τσιμεντόλιθους κλπ) για να αποφύγουμε την υγρασία των επομένων μηνών.
-Τοποθετούμε τις κηρήθρες με την γύρη δίπλα από τον γόνο στην γονοφωλιά, και αν δεν έχουμε τότε δίνουμε υποκατάστατα γύρης για να τα ενισχύσουμε.
-Τις νέες αγέννητες κηρήθρες(άσπρες) τις πάμε στην αποθήκη για συντήρηση και αποθήκευση.
-Σφίγγουμε τα μελίσσια μας για ξεχειμώνιασμα αφαιρώντας τις περίσσιες κηρήθρες, δηλαδή της κηρήθρες που δεν πατάνε οι μέλισσες.
-Ενώνουμε τα μικρά και αδύνατα μελίσσια με μεγαλύτερα για να βγάλουν τον χειμώνα χωρίς προβλήματα.
Αυτοί που δεν θέλουν να πάνε στο πεύκο καλό είναι να προετοιμάζουν τα μελίσσια τους για ξεχειμώνιασμα. Μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου έπρεπε να έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο της διεγερτικής τροφοδότησης (10-12 ημέρες με 200 γραμ. Σιρόπι, πυκνότητας 1 ζάχαρη με 1 νερό), ώστε οι βασίλισσες να εντατικοποιήσουν πάλι την γέννα τους, αφού μέσα στον μήνα Αύγουστο σε πολλές περιοχές της Ελλάδας μείωσαν τον ρυθμό καθώς και τον αριθμό της ωοτοκίας τους.
Η διεγερτική τροφοδοσία πρέπει να ενισχύεται με πρωτεϊνική διατροφή γύρη ή υποκατάστατο γύρης. Θεμιτή είναι και η τροφοδότηση με ζαχαροζύμαρο αντί της καθημερινής τροφοδότησης με σιρόπι. Στα ζαχαροζύμαρα που κάνουμε για να τροφοδοτούμε τα μελίσσια μας όλο τον χειμώνα καλό θα είναι να βάζουμε και σκόρδο, καταπολεμά την Νοζεμίαση. (150κιλ. ζαχαροζύμαρο = 10 κεφάλια σκόρδο λειωμένο).
Εργασίες στην μελισσοκομική αποθήκη
-Γενική καθαριότητα, από πάτωμα, παράθυρα και εργαλεία
-Αλλαγή σιδερένιων, πλαστικών, τσίγκινων κάδων και δοχείων αποθήκευσης, με αντίστοιχα ανοξείδωτα
-Συντήρηση και απολύμανση με φλόγιστρο και χλωρίνη των πατωμάτων και κυψελών που εισέρχονται στην αποθήκη.
-Τοποθέτηση κηρηθρών στον καταψύκτη για τις ώρες που προβλέπεται και στη συνέχεια σε ντάνες των οκτώ-δέκα πατωμάτων, πάνω σε τούβλα με πολύ ψιλή σήτα κάτω και πάνω, για να δημιουργείται ρεύμα αέρος και να μην μουχλιάζουν. Τα πατώματα καλό είναι στις ενώσεις τους να τα ΄΄σφραγίζουμε΄΄ με φαρδιά χάρτινη κολλητική ταινία.
-Τις παλαιές και μαύρες κηρήθρες που έχουν κλείσει σχεδόν τα κελιά από τα πολλά κουκούλια των μελισσών που γεννήθηκαν τα τελευταία 4-5 χρόνια πάνε οπωσδήποτε για λιώσιμο. Πάνω από 4 χρόνια είναι ασύμφορο για κάθε μελισσοκόμο και μάλιστα επαγγελματία να κρατά τις κηρήθρες, πρέπει να τις αλλάζει με ρυθμό 1/3 - 1/4 κάθε χρόνο.
-Εάν έχουμε την δυνατότητα παρασκευάζουμε μόνοι μας τις μελισσοκομικές τροφές(ζαχαροζύμαρα, γυρεόπιττες, κλπ). Εάν δεν έχουμε τα εργαλεία και τα μηχανήματα, απευθυνόμαστε στους μελισσοκομικούς συλλόγους που ήμαστε εγγεγραμμένοι, όλοι οι σύλλογοι έχουν μηχανήματα για τον σκοπό αυτό, να βοηθούν τα μέλη τους.
Στο πεύκο
Ετοιμάζουμε και πάμε στο πεύκο τα μελίσσια μας από τον προηγούμενο μήνα, αφού τα ενισχύσουμε με γόνο, πληθυσμό και γύρες, ακόμη και να τα συνενώσουμε.
Τα μελίσσια που θα τα πάμε στο πεύκο να είναι ΄΄στεγνά΄΄ δηλαδή πεινασμένα και χωρίς πλαίσια με μέλια ατρύγητα από το καλοκαίρι μέσα στην κυψέλη τους.
Να προέρχονται από ΄΄πικρή΄΄ ανθοφορία, δηλαδή να τα έχουμε πάει πρώτα σε γυρεοδοτικές ανθοφορίες για να μαζέψουν γύρες(κισσό, αρμυρίκι, σουσούρα, κλπ).
Εχθροί
Οι μεγάλες κίτρινες σφήκες(σκούρκοι, σερσένια, κουρκούμπανοι, κλπ) σταματούν τις καταστροφικές τους επιδρομές στα μελίσσια μας. Ο κρύος καιρός τα αναγκάζει να μένουν μέσα στις φωλιές τους, που πολλές ευρίσκονται μέσα στην γη. Οι έντονες βροχοπτώσεις έχουν καταστρέψει αρκετές με αποτέλεσμα να μειωθούν ταυτόχρονα και οι πληθυσμοί τους.
Μέσα στον Σεπτέμβριο ολοκληρώθηκε και σταμάτησε η ανάπτυξη και η τελευταία ανθοφορία των βαμβακιών, μαζί τους εξαφανίστηκε διότι ολοκληρώθηκε και ο βιολογικός κύκλος του σαρκοφάγου εντόμου και εποχιακού εχθρού των μελισσών, Κόκκινος Κοριός.
Στις 20 Σεπτεμβρίου φύγανε τα χελιδόνια από Ήπειρο, Θεσσαλία, Μακεδονία και Στερεά Ελλάδα, τα ακολούθησαν οι μελισσοφάγοι που τον τελευταίο μήνα κάνανε μεγάλη ζημιά στις συλλέκτριες των μελισσιών που τύχαιναν να ευρίσκονται κοντά στις φωλιές τους. Θέλοντας να αυξήσουν το βάρος τους και τον λιπώδη ιστό στο σώμα τους, για το μακρινό ταξίδι του αποδημιτισμού που θα άρχιζε σε λίγο καιρό έφταναν να κυνηγούν τις συλλέκτριες που γύριζαν φορτωμένες, μέχρι την είσοδο των κυψελών.
Τώρα που άρχισε πλέον και έρχεται σιγά-σιγά ο χειμώνας φορτωμένος με κρύα, βροχές, χιόνια και παγωνιές δύο είναι οι βασικότεροι εχθροί των μελισσιών μας. Η ασιτία και η υγρασία σίγουρα αποτελούν τους χειρότερους εχθρούς και αν κάποιος δεν προσέξει τότε η άνοιξη θα τον βρει με μελίσσια μείον.
Ασθένειες
Το φάρμακο Fumintil από τον Δεκέμβριο του 2005 έχει καταργηθεί σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης διότι άφηνε υπολείμματα στα μέλια. Για την πρόληψη της νοζεμίασης αφήνουμε τα παράθυρα των καπακιών ανοικτά, δεν τα κλείνουμε για να φεύγει η υγρασία, χωρίς υγρασία μέσα στην κυψέλη σπάνια έχουμε την εκδήλωση αυτής της ασθένειας, αλλά και βάζουμε σκόρδο στις στερεές τροφές των μελισσιών που ετοιμάζουμε από αυτόν τον μήνα, είτε αυτές γίνονται με ισογλυκόζη ή με μέλι.
Η περίοδος αυτή που τα μελίσσια γυρίζουν από τα πεύκα είναι η καλύτερη για την καταπολέμηση της βαρρόα. Ο γόνος λίγος και οι μέλισσες που επέστρεψαν και αυτές οπωσδήποτε πολύ λιγότερες από αυτές που πήγαν, είναι ιδανική ευκαιρία για να βρούμε την βαρρόα εκτεθειμένη αφού δεν μπορεί πλέον να κρυφτεί. Σε διάστημα 20 ημερών να γίνεται η καταπολέμηση 4 φορές, δηλαδή κάθε πέμπτη ημέρα για να πιάσουμε ολόκληρο τον κύκλο της γέννησης της που ακολουθεί τον κύκλο γέννησης των μελισσών(κηφήνες πλέον δεν υπάρχουν).
Σε περίπτωση που διαπιστώσουμε Αμερικάνικη Σήψη του Γόνου τότε προβαίνουμε στην τεχνική της διπλής μετάγγισης του πληθυσμού, και σε ακραία περίπτωση σε πολύ βαριά μορφή αυτής της ασθένειας τότε καίμε το μελίσσι που ασθενεί. Τις κηρήθρες που έχουν μέλι της βάζουμε στον μελιτοεξαγωγές τελευταίες. Μετά το βγάλσιμο των μελιών πλένουμε με καυτό νερό και ξεπλένουμε πολύ καλά με κρύο τον μελιτοεξαγωγέα αμέσως. Το μέλι που παίρνουμε από τα μελίσσια που ασθενούν από Α.Σ.Γ. είναι κατάλληλο για κατανάλωση από τον άνθρωπο, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Πρόβλημα μεγάλο θα έχουμε αν με αυτό το μέλι κάνουμε τροφές για τα μελίσσια μας.
Ανθοφορίες
-Ακονιζιά: Τα λουλούδια της έχουν χρώμα ζωηρό κίτρινο και είναι κατ’ εξοχή γυρεοδοτικό φυτό. Ανθίζει από τον Σεπτέμβριο και κλιμακώνεται η άνθιση του μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, είναι χρήσιμο φυτό στην μελισσοκομία αφού την εποχή αυτή σπανίζει η γύρη. Οι μέλισσες το επισκέπτονται από της πρωινές ώρες μέχρι αργά το απόγευμα. Κάποιες φορές παίρνουν και από τις άκρες των φύλλων και των ματιών της ακονιζιάς ρητίνες για την δημιουργία πρόπολης.
Είναι καλό κάθε φορά που γεμίζουμε το καπνιστήρι μας με πευκοβελόνες για να καπνίσουμε τα μελίσσια στις επιθεωρήσεις να βάζουμε και πράσινα φύλλα ακονιζιάς. Κάνει διπλό καλό και κρυώνει τον καπνό, να μην πέφτει ζεστός στις μέλισσες και εξαγριώνονται, αλλά έχει και επίδραση στην βαρρόα, ρίχνει αρκετές στο πάτωμα.
-Αρμυρίκι: Πολύ σημαντικά είναι και τα είδη που ανθίζουν τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Οκτώβριο, δίνουν γύρη χρώματος κρεμ και εν όψει του χειμώνα που έρχεται οι μέλισσες επιδίδονται σε αγώνα δρόμου για να συλλέξουν περισσότερη γύρη που θα κρατήσει το μελίσσι δυνατό. Επίσης το νέκταρ αυτού του φυτού είναι σημαντικό, γιατί το φθινόπωρο είναι λίγες οι ανθοφορίες και σε πολλά μέρη της χώρας μας, όπως είναι τα νησιά και κάποια παράλια οι μελισσοκόμοι περιμένουν μαζί με την ακονιζιά και αυτήν την ανθοφορία, ώσπου να δώσει το φθινοπωρινό ρείκι και να σιγουρευτούν για καλό ξεχειμώνιασμα.
Το συναντάμε αυτοφυή όπως παραπάνω αναφέραμε σε κοίτες ποταμών, στις άκρες των δρόμων, αλλά και στα πάρκα και τις αυλές των σπιτιών σαν καλλωπιστικό και διακοσμητικό, λόγω της πλούσιας κόμης του αλλά και αντοχής του.
-Πολύκομπος: η γύρη του είναι επίσης πολύτιμη και το μέλι που γίνεται από το νέκταρ αυτού του φυτού έχει σκούρο χρώμα. Το χρώμα της γύρης είναι κόκκινη προς το βυσσινή, πολύ θρεπτική και κάνει τα μελίσσια να γονεύουν πολύ. Η διάρκεια άνθισης του πολύκομπου φτάνει κάποιες χρονιές που ευνοείτε μέχρι τον Δεκέμβριο.
-Χαρουπιά: Δίνει μεγάλες ποσότητες κίτρινης γύρης πολύ θρεπτικής στα μελίσσια μας. Μας δίνει την κατάλληλη εποχή θρεπτική γύρη σε καλές ποσότητες αλλά επίσης μας δίνει και νέκταρ για να αποθηκεύσουν τα μελίσσια μας για ξεχειμώνιασμα. Τα μελίσσια που γυρίζουν από το πεύκο και προλαβαίνουν ανθοφορία της χαρουπιάς παίρνουν γόνους αμέσως. Ξεκινά τις βασίλισσες για την φθινοπωρινή γέννα και οι οποίες ενόψει του χειμώνα, αν υπάρχουν και οι κατάλληλες καιρικές συνθήκες για εισροή νέκταρ στις κυψέλες γενούν ασταμάτητα
-Αγριοσουσαμιά(αγριοβαμβακιά): Τα λουλούδια της αγριοσουσαμιάς μας δίνουν νέκταρ και γύρη, είναι δίχρωμα, εξωτερικά είναι λευκά και στο κέντρο κοντά στα νεκτάρια έχουν χρώμα κίτρινο. Οι μέλισσες τα επισκέπτονται όλη την ημέρα και παίρνουν νέκταρ αλλά και πολύ γύρη σε χρώμα κίτρινο. Το μέλι που βγαίνει από την αγριοσουσαμιά είναι ανοικτόχρωμο κίτρινο, μυρωδάτο με ευχάριστη γεύση, το ιξώδης του είναι μεγάλο(παχύρρευστο).
-Σουσούρα(φθινοπωρινό ρείκι): επίσης σημαντικό μελισσοκομικό φυτό, δίνει γύρη πολύ θρεπτική και μέλι με ιδιάζουσα γεύση, κάποτε δεν είχε εμπορική αξία, σήμερα πωλείται σε καλές τιμές από τους παραγωγούς αλλά και από τα καταστήματα των ειδών υγιεινής διατροφής. Τα μελίσσια αναπτύσσονται εύκολα στην σουσούρα που ετοιμάζονται για τα πεύκα. Η διάρκεια άνθησης της φτάνει μέχρι τον Δεκέμβριο σε πολλά μέρη.
Τα παραπάνω φυτά πρέπει να τα εκμεταλλευτούμε τους 2-3 μήνες του φθινοπώρου να κάνουν συλλογή από θρεπτικές γύρες για να ξεχειμωνιάσουν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Ο Οκτώβριος προβλέπεται όχι με καλό καιρό και έτσι τα μελίσσια μας θα βοηθηθούν μόνον αν είναι οργανωμένα. Τοποθετούμε πάντα την γύρη δίπλα από τον γόνο του μελισσιού για να υπάρχει αμεσότητα στην τροφοδότηση του.

Κωνσταντίνος Μυγδανάλευρος